Zgodnie z art. 446 § 4 k.c. sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Omawiana instytucja wprowadzona została do Kodeksu cywilnego nowelizacją z 30.5.2008 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 731), która weszła w życie 3.8.2008 r. Oznacza to, że zadośćuczynienie na podstawie tego przepisu przyznane może być najbliższym członkom rodziny osoby zmarłej w wyniku czynu niedozwolonego, który nastąpił w dniu 3.8.2008 r. lub później. Brak mocy wstecznej komentowanego przepisu nie oznacza jednak, że bliskim osoby, która zmarła przed datą 3.8.2008 r., nie przysługuje zadośćuczynienie. Przed nowelizacją krzywda spowodowana śmiercią osoby bliskiej kwalifikowana była jako bowiem jako element pogorszenia sytuacji życiowej (tak m.in. SN w wyr. z 8.5.1969 r., II CR 114/69) i kompensowana w ramach stosownego odszkodowania uregulowanego w art. 446 § 3 k.c. Ponadto utrwalił się w orzecznictwie jak i literaturze pogląd, że śmierć osoby bliskiej wywołuje cierpienie spowodowane naruszeniem więzi emocjonalnej i poczucia bliskości przy czym wartości te uznawane są za dobra osobiste, co uzasadnia przyznanie takim osobom zadośćuczynienia za krzywdę na podstawie art. 448 KC.
Za najbliższego członka rodziny w rozumieniu omawianego przepisu uznaje się:
– zstępnych i wstępnych pierwszego stopnia (dzieci i rodziców).
– macochę lub ojczyma (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.12.1969 r., III PRN 77/69,
– dziadków (wyrok Sądu Najwyższego z 5.8.1970 r., II CR 313/70,)
– dalszych krewnych zmarłego jeśli zamieszkiwali wspólnie (wyrok Sądu Najwyższego z 13.4.2005 r., IV CK 648/04)
– a nawet – jak się wydaje wbrew literalnej treści przepisu – konkunbenta (stanowisko takie wyraził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 23.12.2014 r. I ACA 638/14)
Zadośćuczynienie obejmuje swoim zakresem wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne związane ze śmiercią osoby bliskiej, zarówno te już doznane, jak i te które mogą powstać w przyszłości. Ma w swej istocie ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć związanych z nagłą stratą najbliższej osoby i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym jego sytuacji. Dzięki temu ma zostać przywrócona równowaga, zachwiana wskutek popełnienia przez sprawcę czynu niedozwolonego.
Przy ustalaniu rozmiaru cierpień i ujemnych doznań psychicznych powinny być uwzględniane zobiektywizowane kryteria oceny, jednakże w relacji do indywidualnych okoliczności danego przypadku. Sąd przy zasądzaniu zadośćuczynienia z art. 446 par. 4 k. c. należy się kierować kryteriami i zasadami wypracowanymi na gruncie art. 445 par. 1 k. c.
W konsekwencji na wysokość zadośćuczynienia ma wpływ m.in. :
charakter więzów rodzinnych między zmarłym a osobą występującą z roszczeniem o zadośćuczynienie (np. długość trwania małżeństwa, zgodność małżeństwa)
– natężenie cierpień poszkodowanego, ich intensywność, trwałość czy nieodwracalny charakter,
– przebieg żałoby,
– poczucie osamotnienia, bezradności
– poczucie straty i żalu
– trwały wpływ śmierci osoby bliskiej na stan psychiczny poszkodowanego przejawiający się w zmianach w jego codziennym funkcjonowaniu
Odpowiedzialność w tym przypadku zachodzi zarówno za zasadzie winy jak i ryzyka.